Prawo do dziedziczenia jest wartością chronioną konstytucyjnie. Kodeks cywilny wyróżnia jednak dwa źródła nabycia spadku – w drodze testamentu lub na podstawie przepisów prawa. Co do zasady, nie mogą występować łącznie. Poniżej przeczytasz, jaka jest istota obu tych metod, a także czym się różnią.
Dziedziczenie ustawowe a testamentowe – różnice
Zgodnie z przepisami prawa, pierwszeństwo ma dziedziczenie testamentowe. Wynika to z zasady swobody testowania, tzn. dowolnego rozporządzania swoim majątkiem na wypadek śmierci. Oznacza to, że jeżeli zmarły pozostawił po sobie ostatnią wolę, nie stosuje się przepisów traktujących o dziedziczeniu ustawowym.
Kluczowa różnica polega na tym, że w przypadku dziedziczenia testamentowego to testator decyduje, kogo powoła do spadku. Mogą to być najbliżsi członkowie rodziny, dalsi, jak i nawet niespokrewnieni ze zmarłym, a nawet osoby prawne (np. spółka, fundacja). Zajmując się sprawami spadkowymi, w tym m.in. działem spadku w Wałbrzychu, zauważam, że bliscy coraz częściej dążą do podważenia testamentu. Dotyczy to sytuacji, gdy zostali pominięci w ostatniej woli.
Zdarza się, że testatorzy przekazują poszczególne składniki majątku konkretnym osobom, np. „córce daję swój samochód”. Prawo nie przewiduje takiej możliwości. Wówczas wskazana w ten sposób osoba jest zapisobiercą, a nie spadkobiercą. Następuje więc dziedziczenie ustawowe.
W przypadku dziedziczenia ustawowego przepisy w pierwszej kolejności wyznaczają najbliższych – małżonka oraz dzieci. Później, w razie wystąpienia odpowiednich przesłanek, dziedziczą rodzice, rodzeństwo, dziadkowie, a niekiedy nawet Skarb Państwa lub gmina. Ustawodawca chroni w ten sposób relacje z krewnymi. Wychodzi z założenia, że taka kolejność dziedziczenia jest słuszna i sprawiedliwa.
Każde nabycie spadku prowadzi też do obowiązku poinformowania urzędu skarbowego o tym fakcie. Służy do tego formularz SD-Z2, który należy złożyć w ciągu 6 miesięcy które liczy się od podpisania u notariusza aktu poświadczenia dziedziczenia lub prawomocności postanowienia sądu rejonowego w przedmiocie stwierdzenia nabycia spadku. Jeżeli w spadku nabyto nieruchomość (działkę, mieszkanie, dom, garaż) lub udział w tej nieruchomości, to należy również dokonać zmiany właściciela w księdze wieczystej dla tej nieruchomości. Aby tego dokonać potrzebny jest odpis postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku ze stwierdzeniem prawomocności, który należy uzyskać w sądzie (koszt jednego egzemplarza wynosi obecnie 20 zł).
Wykonanie wszystkich czynności po nabyciu spadku może przysporzyć kłopotu dlatego warto skorzystać z pomocy radcy prawnego albo adwokata lub z porady prawnej, podczas której prawnik przedstawi „krok po kroku” co należy zrobić oraz wyjaśni wszelkie wątpliwości.
