Na początku musisz wiedzieć, że postępowanie karne dzieli się na:
- Postępowanie przygotowawcze (prowadzi je z reguły Policja lub prokurator);
- Postępowanie sądowe (prowadzi je sąd np. rejonowy, okręgowy);
- Postępowanie wykonawcze (polegające na wykonaniu kary wydanej przez sąd).
Tymczasowe aresztowanie jest jednym ze środków zapobiegawczych przewidzianych przez kodeks postępowania karnego. Aby zastosować jakikolwiek środek zapobiegawczy w postępowaniu przygotowawczym w pierwszej kolejności musi być wydane przeciwko Tobie postanowienie o przedstawieniu zarzutów. Dalej zebrane dowody muszą wskazywać na duże prawdopodobieństwo popełnienia przestępstwa.
Areszt tymczasowy może być zastosowany tylko i wyłącznie przez sąd. W postępowaniu przygotowawczym areszt stosuje na wniosek prokuratora (tzn. że policjant nie może złożyć takiego wniosku) sąd rejonowy. Pamiętaj, że nie stosuje się aresztu, jeżeli wystarczający jest inny środek zapobiegawczy, np. dozór Policji.
Kiedy można zastosować areszt tymczasowy? wtedy, gdy:
- zachodzi uzasadniona obawa ucieczki lub ukrycia się szczególnie, gdy nie można ustalić Twojej tożsamości lub nie masz w kraju stałego miejsca pobytu;
- zachodzi uzasadniona obawa, że będziesz nakłaniał do składania fałszywych zeznań lub wyjaśnień albo będziesz w inny niezgodny z prawem sposób utrudniał postępowanie karne;
- grozi Ci surowa kara – tzn. zarzuca Ci się popełnienie przestępstwa, za które grozi kara pozbawienia wolności (potocznie nazywana więzieniem), gdzie górna granica wynosi minimum 8 lat lub gdy sąd pierwszej instancji (z reguły jest to sąd rejonowy ale może to być również sąd okręgowy) skazał Cię na karę pozbawienia wolności wynoszącą minimum 3 lata;
- zachodzi uzasadniona obawa, że oskarżony, któremu zarzuca się popełnienie zbrodni lub umyślnego występku (umyślnie tzn. masz zamiar popełnienia występku, to jest chcesz go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia godzisz się na to) popełni przestępstwo (kolejne) przeciwko życiu, zdrowiu lub bezpieczeństwu powszechnemu (np. sprowadzenie pożaru lub innej katastrofy, przejęcie statku wodnego lub powietrznego, utrudnianie akcji ratowniczej) zwłaszcza gdy popełnieniem takiego przestępstwa groził.
Natomiast kiedy nie można zastosować tymczasowego aresztu ? można od niego odstąpić, gdy szczególne względy nie stoją temu na przeszkodzie, zwłaszcza gdy:
- spowodowałoby to dla Twojego życia lub zdrowia poważne niebezpieczeństwo;
- pociągałoby to wyjątkowo ciężkie skutki dla Ciebie lub Twojej najbliższej rodziny.
Ponadto nie stosuje się aresztu gdy można przewidzieć, że sąd orzeknie karę pozbawienia wolności z warunkowym zawieszeniem jej wykonania (potocznie nazywaną zawiasami) lub karę łagodniejszą (czyli grzywnę lub karę ograniczenia wolności – np. prace społeczne). Nie można go również stosować, gdy kara za przestępstwo, o którego popełnienie jesteś podejrzany/oskarżony nieprzekracza roku.
O zastosowaniu aresztu sąd musi zawiadomić najbliższą Ci osobę, możesz sam wskazać taką osobę. Możesz również poprosić, aby zamiast lub dodatkowo osoby najbliższej zawiadomiono inną osobę. Ponadto o zastosowaniu aresztu wobec Ciebie sąd zawiadomi pracodawcę oraz szkołę lub uczelnię.
Ile może trwać tymczasowe aresztowanie ?
- w postępowaniu przygotowawczym nie dłużej niż 3 miesiące, jednakże ten okres można wydłużyć do 12 miesięcy, jeżeli ze względu na szczególne okoliczności nie można było ukończyć postępowania przygotowawczego w ciągu 3 miesięcy;
- łączny okres tymczasowego aresztowania do wydania wyroku w pierwszej instancji nie może przekroczyć 2 lat.
W każdym z powyższych przypadków sąd apelacyjny w określonych sytuacjach może przedłużyć stosowanie aresztu na oznaczony okres przekraczający powyższe okresy.
Pamiętaj, że gdy zachodzi potrzeba stosowania aresztu jeszcze po wydaniu pierwszego wyroku przez sąd pierwszej instancji każdorazowe przedłużenie nie może być dłuższe niż 6 miesięcy. W tym miejscu wskazać trzeba, że okres tymczasowego aresztu liczy się już od dnia zatrzymania.
Dobra wiadomość jest taka, że na zastosowanie lub przedłużenie aresztu przysługuje zażalenie. Z uwagi na powagę sprawy sporządzenie takiego zażalenia osobie nie mającej styczności z prawem może przysporzyć kłopotu. Zażalenie takie powinno zostać rozpoznane w terminie 7 dni licząc od dnia przekazania sądowi akt z zażaleniem.
Pamiętaj również, że Twoim obrońcą może być radca prawny lub adwokat. W tak ważnej sprawie jak tymczasowy areszt, który prowadzi do pozbawienia wolności na bardziej rygorystycznych zasadach niż orzeczona wyrokiem kara pozbawienia wolności, warto skorzystać z pomocy prawnika, chociażby z porady prawnej.
