Na wstępie wskazać trzeba, że polskie prawo spadkowe przewiduje dwie możliwości dziedziczenia spadku, tj. na podstawie ustawy (czyli w oparciu o z góry narzucone przepisy kodeksu cywilnego) lub na podstawie testamentu, na mocy którego spadkodawca może rozdysponować swoim majątkiem według własnego uznania a nie według z góry narzuconych reguł. Testamenty o jakich wspomina kodeks cywilny to:
a) własnoręczny; b) notarialny; c) allograficzny; d) ustny; e) podróżny; f) wojskowy.
W dzisiejszym wpisie opowiem o testamencie ustnym.
Rozrządzić majątkiem na wypadek śmierci można jedynie przez testament. Testament może zawierać rozrządzenia tylko jednego spadkodawcy (zatem np. małżonkowie nie mogą w jednym testamencie przekazać swojego majątku dzieciom czy wnukom, każdy z nich musi sporządzić osobny testament). W testamencie do dziedziczenia można wskazać dowolną osobę, nawet nie spokrewnioną ze spadkodawcą.
Spadkodawca może w każdej chwili odwołać zarówno cały testament, jak i jego poszczególne postanowienia. Sporządzić i odwołać testament może tylko osoba mająca pełną zdolność do czynności prawnych (zatem nie może go sporządzić osoba niepełnoletnia lub ubezwłasnowolniona). Testamentu nie można sporządzić ani odwołać przez przedstawiciela.
Testament jest nieważny, jeżeli został sporządzony:
1) w stanie wyłączającym świadome albo swobodne powzięcie decyzji i wyrażenie woli;
2) pod wpływem błędu uzasadniającego przypuszczenie, że gdyby spadkodawca nie działał pod wpływem błędu, nie sporządziłby testamentu tej treści;
3) pod wpływem groźby.
Na nieważność testamentu z powyższych przyczyn nie można się powołać po upływie lat trzech licząc od dnia, w którym osoba mająca w tym interes dowiedziała się o przyczynie nieważności, a w każdym razie po upływie lat dziesięciu od daty śmierci spadkodawcy.
Odwołanie testamentu może nastąpić bądź w ten sposób, że spadkodawca sporządzi nowy testament, bądź też w ten sposób, że w zamiarze odwołania testament zniszczy lub pozbawi go cech, od których zależy jego ważność, bądź wreszcie w ten sposób, że dokona w testamencie zmian, z których wynika wola odwołania jego postanowień.
We wszelkich sprawach związanych z testament warto skorzystać z pomocy prawnika (radcy prawnego lub adwokata) w kancelarii prawnej,
ponieważ zapewni to, że sporządzony testament będzie ważny i zgodny z wolą osoby go sporządzającej.
Testament ustny należy do tzw. testamentów szczególnych. Testament ustny można sporządzić:
a) Jeżeli istnieje obawa rychłej śmierci spadkodawcy albo jeżeli wskutek szczególnych okoliczności zachowanie zwykłej formy testamentu jest niemożliwe lub bardzo utrudnione,
b) spadkodawca może oświadczyć ostatnią wolę ustnie przy jednoczesnej obecności co najmniej trzech świadków.
Treść testamentu ustnego może być stwierdzona w ten sposób, że jeden ze świadków albo osoba trzecia spisze oświadczenie spadkodawcy przed upływem roku od jego złożenia, z podaniem miejsca i daty oświadczenia oraz miejsca i daty sporządzenia pisma, a pismo to podpiszą spadkodawca i dwaj świadkowie albo wszyscy świadkowie.
W wypadku gdy treść testamentu ustnego nie została w powyższy sposób stwierdzona, można ją w ciągu sześciu miesięcy od dnia otwarcia spadku (czyli od dnia śmierci spadkodawcy) stwierdzić przez zgodne zeznania świadków złożone przed sądem. Jeżeli przesłuchanie jednego ze świadków nie jest możliwe lub napotyka trudne do przezwyciężenia przeszkody, sąd może poprzestać na zgodnych zeznaniach dwóch świadków.
Nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu:
1) kto nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych (np. niepełnoletni, ubezwłasnowolniony);
2) niewidomy, głuchy lub niemy;
3) kto nie może czytać i pisać;
4) kto nie włada językiem, w którym spadkodawca sporządza testament;
5) skazany prawomocnie wyrokiem sądowym za fałszywe zeznania.
Ponadto nie może być świadkiem przy sporządzaniu testamentu osoba, dla której w testamencie została przewidziana jakakolwiek korzyść. Nie mogą być również świadkami: małżonek tej osoby, jej krewni lub powinowaci pierwszego i drugiego stopnia oraz osoby pozostające z nią w stosunku przysposobienia.
Jeżeli świadkiem była jedna z osób wymienionych w paragrafie poprzedzającym, nieważne jest tylko postanowienie, które przysparza korzyści tej osobie, jej małżonkowi, krewnym lub powinowatym pierwszego lub drugiego stopnia albo osobie pozostającej z nią w stosunku przysposobienia. Jednakże gdy z treści testamentu lub z okoliczności wynika, że bez nieważnego postanowienia spadkodawca nie sporządziłby testamentu danej treści, nieważny jest cały testament.
Testament ustny sporządzony z naruszeniem powyższych reguł jest nieważny.
Po sporządzeniu testamentu oraz śmierci testatora (spadkodawcy) należy przeprowadzić postępowanie o stwierdzenie nabycia spadku, które pozwoli ustalić kto nabył spadek (nawet jeżeli wynika to z testamentu, przeprowadzenie tego postępowania jest konieczne). Zalecam skorzystanie co najmniej z porady prawnej radcy prawnego lub adwokata, który opowie jakie kroki należy podjąć oraz na co trzeba się nastawić.
Po przeprowadzeniu postępowania o stwierdzenie nabycia spadku w większości sytuacji dochodzi do kolejnego postępowania jakim jest dział spadku w ramach którego np. jeden ze spadkobierców może stać się właścicielem całego majątku spadkowego spłacając pozostałych spadkobierców.
Oferuję klientom kompleksową pomoc w sprawach spadkowych wraz z reprezentacją w postępowaniu przedsądowym i sądowym. Pełne dane kontaktowe znajdują się w zakładce kontakt.
